Rozbrzmiewają w murach świątyni

Organy piszczałkowe są największym instrumentem, nieporównywalnym z żadnym innym, jaki został wymyślony – pod względem rozmiarów przestrzennych, liczby źródeł fal dźwiękowych, sumarycznej mocy emitowanej do otoczenia, dynamiki i bardzo często różnorodności barw i możliwości kolorystycznych, a także pod względem złożoności konstrukcyjnej. W wielu aspektach (głośność, brzmienie, barwa) przewyższają orkiestrę symfoniczną, chociaż na organach gra tylko jeden człowiek.

1. Rys historyczny

Pierwsze wzmianki o organach pochodzą z 1907 roku, w którym to niemiecka firma Albert Spiegel Orgelbauanftalt Reichthalt przedstawia projekt instrumentu. W roku 1909 niemiecka firma P.B. Voelkner Bromberg z udziałem niemieckiej firmy Laukhuff Weinkenheim dostarczyła materiał pod budowę organów, natomiast 14 kwietnia 1909 r. firma Józefa Stanisławskiego z Poznania sporządziła kosztorys i rozpoczęła budowę instrumentu, która trwała do 1910 r. Prospekt organowy wykonywał Jan Skowroński z Jutusina. W latach 1994-2005 organy były nieczynne z powodu złego stanu technicznego. Kapitalny remont przeprowadził Jan Drozdowicz z Poznania w 2005 roku, natomiast podczas remontu kościoła w 1998 roku odnowiono prospekt organowy. Pierwotnie instrument posiadał dwa miechy magazynowe, trakturę pneumatyczną, dwa manuały i pedał oraz trzy wolne kombinacje. Obecnie organy posiadają: 3 miechy magazynowe, jedną wolną kombinację oraz trakturę elektro-pneumatyczną.

Poznań, dnia 1 Listopada 1909.

Te organy zostały sprawione czasu Ks. Proboszcza
Zborowskiego. Kosztorys mój wynosił bez domka
tylko Werk 11927 marek. Domek kosztował
2900 marek. Moi pomocnicy Zygmunt Świerkowski
Józef Biskujoski obaj z Poznania.

J. Stanisławski
organmistrz

2. Kapitalny remont w 2005 roku – Jan Drozdowicz

Gdy w roku 1994 wyłączono z użytku organy z powodu pogarszającego się stanu technicznego, zaczęto myśleć o kapitalnym remoncie. Do tego remontu przystąpił organmistrz z Poznania pan mgr Jan Drozdowicz w 2005 roku. W trakcie tych prac wykonano nową instalację elektryczną pod dmuchawę i całą elektrykę organów, wymieniono na nową i zamontowano w szafie dźwiękoszczelnej silnik dmuchawy, wyremontowano miechy magazynowe, dokładając na sekcję manuału II własny miech magazynowy (każda sekcja ma swój własny miech), przebudowano całkowicie trakturę gry oraz registrów z pneumatycznej na elektro-pneumatyczną. Dokonano konserwacji elementów drewnianych przeciwko owadom wyczyszczono oraz zabezpieczono piszczałki organowe, wykonano nowy kontuar wykorzystując elementy ze starego kontuaru. Usunięto stałe kombinacje (piano, forte) oraz dwie wolne kombinacje. Po przeprowadzeniu prac organy zostały zintonowane i nastrojone.

3. Szafa organowa

Chór muzyczny z miejscem dla chórzystów umieszczony jest na balkonie w tylnej części nawy głównej kościoła. Szafa organowa zbudowana symetrycznie, elementy pionowe i poziome wprowadzają ład i porządek. Część środkowo-centralną stanowią piszczałki ułożone pionowo symetrycznie zwieńczone trójkątem równoramiennym. W centralnym trójkącie znajduje się drugi trójkąt a w nim płaskorzeźba w kolorze srebrnym przedstawiająca postać króla Dawida trzymającego lirę oraz klęczących aniołów. Podstawę trójkąta zdobi snycerka o motywach roślinnych w których umieszczone są postacie ludzi i zwierząt z Biblii. Piszczałki w centralnej części tworzą trzy piony połączone elementami architektonicznymi – pilastrami zakończonymi zdobionymi głowicami. Po prawej i lewej stronie części centralnej piszczałki ułożone pionowo chromatycznie wysunięte do przodu tworzą formę architektoniczną – półkolumny. Część dolną półkolumny zdobią trzy rozetki, tworząc ornament zdobniczy. Półkolumny podtrzymywane są przez atlanty przedstawiające postacie mężczyzn w pozie siedzącej. Symetrycznie prawą i lewą część szafy zamykają płasko ułożone piony piszczałek ozdobione ornamentem roślinnym sugerującym ozdobę ramy.

4. Dyspozycja głosowa organów

Głosów: 32
Skala manuałów: C – g3
Skala pedału: C – f1

Manuał I
Manuał II
Pedał
Borudon 16′
Prinzipal 8′
Hochflöte 8′
Salicional 8′
Fugara 8′
Gedackt 8′
Quinte 5 2/3
Gemshorn 4′
Octave 4′
Cornet 5ch
Rausch Quinte 2ch
Mixtura 2-4ch
Trompete 8′Połączenia:
Super I
Koppel II-I
Super II-I
Liblich Gedackt 16′
Geigen Prinzipal 8′
Gamba 8′
Portunal 8′
Aeoline 8′
Vox Celestis 8′
Prastant 4′
Travers Flöte 4′
Spitzflöte 4′
Harminica 3ch
Clarinette 8′Połączenia:
Super II-II
Prinzipalbass 16′
Violon 16′
Subbass 16′
Quintbass 10 2/3
Octavbass 8′
Cello 8′
Gedackt 8′
Pozaune 16′Połączenia:
Koppel I-P
Koppel II-P

Wyłącznik głosów językowych, Tremulant, Tutti, wałek crescendo, 1 wolna kombinacja.

Organy posiadają piszczałki metalowe cynkowe i cynkowo-ołowiane z 75% ilością cyny. Drewniane piszczałki wykonane są z sosny i gruszy. Dyspozycja głosowa jest w stylu romantycznym. Na uwagę zasługują drewniane piszczałki językowe w kształcie piramidalnym (odwróconej piramidy) – Pozaune 16′.

Opracowanie:
1. Rys historyczny, szafa organowa – Karol Kopiec – 2002
2. Informacje o remoncie oraz zdjęcia z prac remontowych – Jan Drozdowicz (http://www.jandrozdowicz.org) – 2005
3. Dyspozycja głosowa, zdjęcia stanu obecnego – Mariusz Jarząb – 2011