ks. Józef Wilhelm Ruszkiewicz

Proboszcz w latach 1847 – 03.1849

∗ UrodzonyŚwięcenia kapłańskie† Zmarły
11.03.1802, Brzuchowo1831, Gniezno1.09.1872, Grodzisk

​Znany jako dobry, energiczny kaznodzieja i działacz. 

Parafie:

  • Dąbrówka k/Mogilna – wikary 1831
  • Wąwelno pod Bydgoszczą – administrator 1833
  • Cerekwica k/Żnina – administrator 1845
  • Ostrów Wlkp. – proboszcz 1847 (pada również data marzec 1848) – 03.1849
  • Poznań – parafia św. Wojciecha – administrator 1849
  • Błociszewie k/Śremu – administrator
  • Grodzisk pleszewski – kurator od 1850-1871

Ruszkiewicz Józef Wilhelm (1802–1872), ksiądz, przywódca ludowy w powstaniu poznańskim. Urodzony 11 marca w Brzuchowie (pow. tucholski), był synem Antoniego, administratora majątku, i Ludwiki z Kwiatkowskich.

Ruszkiewicz uczył się w domu, potem często zmieniał szkoły, uczęszczał do nich z przerwami i żadnej nie ukończył. W latach 1824–27 był nauczycielem córki hrabiego Józefa Goetzendorfa-Grabowskiego w Grylewie koło Wągrowca. Następnie zaczął uczyć się rolnictwa (nie wiadomo gdzie), lecz wkrótce zmienił plany życiowe.

W r. 1828 Józef zdał egzamin do Seminarium Duchownego w Poznaniu, skierowany jednak został do seminarium w Gnieźnie, bo uczelni tej groziło zamknięcie przez władze pruskie z powodu małej liczby kleryków. W r. 1831 otrzymał święcenia kapłańskie w Gnieźnie i został wikarym w Dąbrowie koło Mogilna. Od r. 1833 był komendarzem (administratorem) parafii w Wąwelnie pod Bydgoszczą; w tymże charakterze został w r. 1845 przeniesiony do Cerekwicy koło Żnina, w r. 1847 do Ostrowa. Dnia 8 IV 1848 wywiesił na kościele i plebanii chorągwie biało-czerwone i wygłosił patriotyczne kazanie. Poszła wieść, że miejscowi Niemcy w odwet knują zamach na jego życie. Powstało wtedy okoliczne chłopstwo i doszło do starć z wojskiem pruskim. Ruszkiewicz w obawie o swe życie uciekł w przebraniu do pobliskiego Wysocka. Powrócił do Ostrowa 14 kwietnia po opanowaniu miasta przez powstańców i objął w nim władzę. Utworzył straż polsko-niemiecką, zapobiegł grabieżom i samosądom. Dnia 24 kwietnia ponownie wkroczyło wojsko pruskie, żołnierze zdemolowali plebanię, pobili kościelnego. Ks. Ruszkiewicz jakiś czas się ukrywał. Po powrocie protestował przeciw gwałtom pruskim, domagając się ukarania żołnierzy, którzy 22 kwietnia w pobliskiej Topoli Wielkiej zamordowali trzech kosynierów. Sprawie tej nadał rozgłos poseł do sejmu pruskiego Wojciech Lipski. 7 czerwca ks. Józef został aresztowany pod zarzutem podburzania chłopów i umieszczony w fortecy w Poznaniu. Zwolniono go 24 czerwca dzięki interwencji arcybpa Leona Przyłuskiego. Wróciwszy do Ostrowa pozostawał tu pod nadzorem policyjnym. W lutym 1849 musiał ustąpić z parafii ostrowskiej na żądania kolatora, ks. Bogusława Radziwiłła, który już w kwietniu 1848 oskarżył go o postępowanie niezgodne z kapłańskim powołaniem i o buntowanie chłopów. Ks. Ruszkiewicz przeniesiony został na komendarza parafii Św. Wojciecha w Poznaniu, gdzie duszpasterzował cztery i pół miesiąca, podczas panującej wówczas epidemii cholery. Następnie był komendarzem w Błociszewie koło Śremu. W r. 1851 przeszedł na probostwo w Grodzisku pod Pleszewem.

W powiecie pleszewskim należał Ruszkiewicz do filarów polskiego życia narodowego. Znany był jako dobry, energiczny kaznodzieja i działacz. Znaczną część dochodów przeznaczał na kształcącą się młodzież polską i ubogich. Zmarł 1 września 1872 w Grodzisku i tam został pochowany.

Chankowski S., Muzeum Rapperswilskie jako warsztat pracy naukowej, „Przegl. Hist.” T. 79: 1988 s. 49; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., I, II; Kieniewicz S., Społeczeństwo polskie w powstaniu poznańskim 1848 roku, W. 1960; Kruszka S., Rok 1848 w południowych powiatach Księstwa Poznańskiego, Dodatek do „Orędownika Ostrowskiego i Odolanowskiego” 1926 nr z 15 I, 22 I, 29 I; Pietrzak J., Wielkopolskie duchowieństwo na barykadach, „WTK” 1973 nr 15/16; Wojtkowski A., Pięćsetlecie parafii w Ostrowie, Ostrów 1935 s. 20; Zieliński Z., Kościół Katolicki w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1848–1865, L. 1973; – Lipski W., Beiträge zur Beurteilung der Ereignisse im Grossherzogthum Posen im Jahre 1848, Berlin 1849 s. 16–21; Ordo Officii Divini ad usum Almae Eccles. Metropolitanae et Archi-Dioec. Gnesnensis-Posnaniensis pro Anno Domini 1832–1873; – „Dzien. Pozn.” 1872 nr 212; „Gaz. Pol.” 1848 nr 82, 135, 152; – AP w P.: Spuścizna woj. Wojciecha Lipskiego nr 2, 5; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Akta personalne R-a; Arch. Archidiec. w P.: KA II 297, OA 2120–2121.

Jerzy Pietrzak

Źródło:
Ruszkiewicz Józef Wilhelm, [online] Warszawa: Narodowy Instytut Audiowizualny [dostęp 02.01.2018]. Dostępny w internecie: http://ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jozef-wilhelm-ruszkiewicz
Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku.