Jak wyglądały kościoły? Wyobraź sobie jak wyglądały kościoły parafialne…
Pierwszy kościół
Wybudowany w 1404 roku, początkowo był kościołem filialnym parafii w Wysocku. Od 1434 roku kościół parafialny w Ostrowie – kościół jednonawowy zbudowany z drzewa. Posiadał wieżę z trzema dzwonami i mniejszą wystawką, w której wisiała sygnaturka. Dach był kryty szkudłami. Wnętrze kościoła było niezbyt ozdobione: strop prosty, niesklepiony, konfesjonał, organy, chrzcielnica, gdzieniegdzie trochę malatury (część ornamentyki architektonicznej stanowiąca obraz malowany farbami, zwłaszcza na ścianie lub na drewnie). Posiadał trzy ołtarze z drzewa, malowane: w wielkim ołtarzu mieścił się obraz przedstawiający ukoronowanie Najświętszej Maryi Panny, ołtarz boczny z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego, a trzeci ołtarz był poświęcony św. Annie (postawiony i utrzymywany przez Bractwo tejże świętej założone w Ostrowie w 1632 r.). W niewielkiej zakrystii o jednym oknie, stał stół z szufladami i dwie szafy do przechowywania sprzętów kościelnych. Monstrancja była jedna, spiżowa, a tylko tzw. „circulus” w niej był w promienie srebrne i złociste. Puszka srebrna do przechowywania Najświętszego Sakramentu częściowo złocona, kielich z pateną wewnątrz wyzłacany i srebrny pacyfikał.
W roku 1742 archidiakon śremski ks. Franciszek Woliński, podczas wizytacji opisał zmiany wykonane po remoncie, który nakazał wizytator biskupi w 1685 r. W kościele był czwarty ołtarze. W wielkim umieszczono obraz Chrystusa wiszącego na krzyżu, z głową oplecioną złotą koroną cierniową i aureolą (prawdopodobnie to ten sam obraz, który wisiał w bocznym ołtarzu). Drugi ołtarz św. Anny, po stronie ewangelii wielkiego ołtarza, został trochę wyzłocony, a sam obraz ozdobiono posrebrzanymi sukienkami, koronami i kilku wotami zawieszonymi widocznie wskutek doznanych tutaj łask Bożych. Po tej samej stronie znajdował się nowy ołtarz z drzewa, malowany, z obrazem zdjęcia z krzyża Chrystusa Pana, ozdobiony złotą blachą wysadzaną „czeskiemi kamieniami”. Przy obrazie wisiał ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Czwarty ołtarz zdobił stary obraz ukoronowania Najświętszej Maryi Panny. Chrzcielnica nowa, wykonana z drzewa, pięknie rzeźbiona w kształcie ołtarza, a wodę do chrztu trzymano w miedzianej misie. Zwiększyła się ilość sprzętu kościelnego. Były cztery kielichy srebrne z patenami wewnątrz pozłacane, srebrny krzyż, dwie pary srebrnych ampułek i pozłacana monstrancja. W tym samym czasie sprawiono ozdobne korony, sukienki posrebrzane i pozłacane do obrazów Ukrzyżowanego Chrystusa i św. Anny. Z cyny było sześć wielkich lichtarzy, dziesięć mniejszych i cztery małe. Naczynia do przechowywania świętych olejów, posrebrzany turybularz i pozłacana koncha do udzielania chrztu św. Oprócz tego dziewięć białych ornatów, w tym jeden bogato złotem tkany; cztery zielone i czarne oraz dwa czerwone. Kapy były cztery z czego jedna bogata, złotolita, a bielizny kościelnej i innych potrzebnych do służby Bożej przyborów nie brakowało.
Oprac. Jacek Ryczkiewicz
na podstawie:
Stary kościół parafialny w Ostrowie z 1906 roku.
Pięćsetlecie parafji w Ostrowie z 1935 roku.
Drugi kościół
Wybudowany w latach 1779-1782 był drewniany o ścianach z balów kładzionych w wieńce poziome, ale podmurowany, w kształcie bazyliki. Nawa środkowa była szeroka na 12 metrów, a dwie boczne miały po 3,5 metra. Miał 102 stopy pruskie długości (32 metry), a 61 stóp szerokości (19 metrów). Sklepienie głównej nawy było beczkowe, w której umieszczono okrągłe okna, natomiast w nawach bocznych sufit był płaski. Dach pokryty był szkudłami. W wieży nie było wystawki z sygnaturką tak jak w pierwszym kościele. Część frontowa kościoła ozdobiona była filarami. Nad wejściem głównym wznosił się chór. Po obu stronach znajdowały się przedsionki ze schodami prowadzącymi na chór i na poddasze. Boczne nawy podzielone były na kapliczki z ołtarzami. Kościół początkowo nie był malowany, jedynie pobielany. Konfesjonały były dwa i stały tuż przy kratkach Wielkiego ołtarza. Po stronie ewangelii były ołtarze Matki Boskiej Bolesnej i św. Anny, a po przeciwległej stronie ołtarze św. Trójcy i św. Jana Nepomucena. Na wprost ambony stał ołtarz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. W obrazie samym były korona, Duch św. z promieniami, dwanaście gwiazd, lilia, półksiężyc i sukienka mosiężna i posrebrzana. Oprócz tego wisiały tam dwa wota. Dzwonnica była prosta, drewniana, również kryta szkudłami. Stała obok świątyni w kącie okalającym kościół muru cmentarnego. Posiadała trzy dzwony. Pierwszy dzwon dwucentnarowy pochodził z 1755 roku, odlany we Wrocławiu. Drugi dzwon – sygnaturka (czyli najmniejszy z dzwonów kościoła) 50 funtowy z 1779 roku. Natomiast dzwon trzeci o rozmiarach sygnaturki, odlany był w 1681 roku. W zakrystii stały dwa pęknięte dzwony – 75 i 106 funtowy. Jeden z nich był podarowany kościołowi przez ostrowską radę miejską. W 1797 roku w kościele postawiono nowe organy. Kilkanaście lat później wzniesiono nowy ołtarz św. Tekli z obrazem, który posiadał sukienkę, promienie, palmę i krzyż mosiężne, posrebrzane i częściowo pozłacane. Wisiały również dwa wota i srebrny krzyżyk. W roku 1831 świątynia otrzymała nowy dach. Rok później w świątyni znajdowało się osiem ołtarzy. Oprócz wcześniej wymienionych w bocznej nawie znajdował się dodatkowo ołtarz św. Józefa oraz przestawiony ołtarz Matki Boskiej Bolesnej. Ołtarze w większości otrzymały zasuwy zakrywające właściwe obrazy, które odsłaniano tylko podczas nabożeństw. Wielki ołtarz zasuwał się obrazem św. Michała, ołtarz św. Anny obrazem św. Joachima, św. Jana Nepomucena obrazem trzech mędrców ze Wschodu, ołtarz św. Józefa obrazem Matki Boskiej Różańcowej, ołtarz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny obrazem św. Rodziny. Opis z tego roku podaje m.in.: „Zakrytya zaopatrzona jest dostatecznie potrzebami, utrzymywana w chędóstwie, równie jak i kościół, w którym wszelako żadnych szczególniejszych kosztowności i sztukateryów (!) nie masz!”. W kościele była relikwia drzewa Krzyża św., podawana co piątek do pocałowania ludziom. Przy kościele znajdował się cmentarz z ogrodzeniem.
W latach 1875-1881 ks. Edmund książę Radziwiłł własnym kosztem odnowił i ozdobił kościół. Przejścia z nawy głównej do bocznych otrzymały łuki, ściany, pokryte płótnem, zostały odmalowane. Pod sklepieniem umieszczono osiem wielkich olejnych obrazów przedstawiających sceny z życia Zbawiciela. Odnowiono również wszystkie ołtarze.
Jak podaje ks. Arkadiusz Lisiecki: „Stary kościół ostrowski był dla rozmiarów swoich, drewnianego sklepienia i pięknego urządzenia wewnętrznego jedynym w swoim rodzaju w naszych archidycezyach”. Pisze on również: „Tak więc i ten kościół miejsca ustąpić musiał trzeciej nowej świątyni, a dziwnem zrządzeniem Opatrzności Bożej stało się, że właśnie w 500 lat (1404-1904) po wystawieniu pierwszego kościoła parafialnego położono kamień węgielny pod budowę nowego”.
Oprac. Jacek Ryczkiewicz
na podstawie:
Stary kościół parafialny w Ostrowie z 1906 roku.
Pięćsetlecie parafji w Ostrowie z 1935 roku.
Trzeci kościół
Obecny, trzeci z kolei, kościół zaczęto wznosić w 1904 roku w oparciu o plan architekta Rogera Sławskiego, bazujący na projekcie sporządzonym wcześniej przez innego architekta, Sylwestra Pajzderskiego. Świątynię konsekrowano 6 października 1907 roku. Ten należący do najstarszej, ostrowskiej parafii kościół powstał z inicjatywy jej ówczesnego proboszcza, ks. Walentego Śmigielskiego, a głównym fundatorem budowli był książę Ferdynand Radziwiłł. W kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej znalazł miejsce wiecznego spoczynku Sługa Boży ks. Kazimierz Rolewski, który w latach 1922-1928 był proboszczem tutejszej, obecnie konkatedralnej parafii.
Wznosząc świątynię w stylu neoromańskim uczyniono zadość życzeniu księcia Ferdynanda Radziwiłła, który nie chciał, by zbudowano ją na sposób niemiecki, czyli w stylu nawiązującym do gotyku, w którym pruscy zaborcy stawiali swe kościoły. Konkatedra to czteroprzęsłowa, trójnawowa bazylika, czyli świątynia o nawach bocznych niższych od oświetlonej przez własne okna nawy głównej. Ma ona także nawę poprzeczną, to znaczy transept.