Promocja książki „Powstańczy Ostrów w Powstańczej Wielkopolsce 1918-1919”
Na dwa dni przed 101. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości w dużej sali Domu Katolickiego odbyła się promocja książki prof. Jerzego Pietrzaka „Powstańczy Ostrów w Powstańczej Wielkopolsce 1918-1919”. Ta publikacja przedstawia dzieje powstania wielkopolskiego w Ostrowie Wielkopolskim i okolicy na tle wydarzeń powstańczych w Wielkopolsce oraz sytuacji w Kaliszu, będącego już w granicach odrodzonego państwa polskiego.
Na początku zebranych w historycznej dużej sali Domu Katolickiego powitał proboszcz ostrowskiej Konkatedry ks. kan. Krzysztof Nojman. – Spotykamy się w tym wyjątkowym miejscu, historycznej sali Domu Katolickiego przy ostrowskiej Konkatedrze. Tutaj odbywały się i odbywają spotkania, zebrania oświatowe, narodowe, miejskie, patriotyczne. Po prostu Dom Katolicki przy ostrowskiej Konkatedrze zawsze, kiedyś może bardziej niż teraz, ale cały czas tętni życiem, jest to centrum życia społeczności ostrowskiej, społeczności polskiej – mówił kapłan. Po krótkiej prezentacji wprowadzającej ks. Proboszcz powitał autora książki. – Bardzo się cieszymy, Panie Profesorze, że właśnie w tym miejscu się spotykamy, że właśnie w tym miejscu możemy Pana gościć, że właśnie w tym szczególnym, historycznym miejscu dokona się promocja tej książki, tego dzieła – zakończył ks. Nojman.
Głos zabrał również wydawca, dyrektor Biblioteki Publicznej im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wielkopolskim, Włodzimierz Grabowski. – Monografia historyczna, jedyna taka, nie ma żadnych podobnych w Wielkopolsce, włącznie z Poznaniem, który ma duży ośrodek akademicki – zaznaczył dyrektor biblioteki.
Profesor Jerzy Pietrzak w swoim wystąpieniu wyraził wdzięczność osobom, które pomogły stworzyć tą publikację. Duża sala Domu Katolickiego wypełniła się zainteresowanymi nową książką.– Jestem zaszczycony, że tyle osób przyszło na to spotkanie, bo niestety historia nie należy do zbyt popularnych dziedzin współczesnego społeczeństwa. Z ubolewaniem stwierdzam, że tak niestety jest i musimy wszystko robić, by tą przeszłość pamiętać. Jestem szczególnie zadowolony i zaszczycony, że wśród obecnych na sali jest wielu potomków, krewnych powstańców, bohaterów tej książki – powiedział profesor. Wyjaśnił również powód, dlaczego nie udało się wydać tej publikacji w setną rocznicę odzyskania niepodległości i wybuchu powstania wielkopolskiego. Podczas spotkania zachęcał włodarzy, by w dalszym ciągu dążyć do utrwalania wiadomości historycznych o powstaniu i o powstańcach. – Aneta Franc, historyk, ma doświadczenie w robieniu słownika biograficznego powstańców. Panie starosto ostrowski, trzeba by tej dziewczynie ufundować grant. Bo do mnie przychodzą osoby, że w mojej książce jest osiemset nazwisk, ale jego dziadka nie ma, jego stryja nie ma a oni byli powstańcami. Nie wiedzieli, że ja książkę piszę i mi nie dali materiałów. Oczywiście nie sposób te wszystkie postulaty wykonać, ale ja już jestem stary dziad, dwie siekierki, natomiast to jest młoda dziewczyna, która by taki słownik biograficzny powstańców wielkopolskich zrobiła – zachęcał profesor. Opowiedział także o zbieraniu materiałów do książki oraz poszukiwaniu dokumentów historycznych, których jest mało lub nie ma ich wcale. Na zakończenie zwrócił uwagę zebranych na miejsce, w którym się zebrali. Apelował o ratowanie miejsc, które są ważne historycznie, a mogą być jej świadkiem dla przyszłych pokoleń. – Jesteśmy w tej sali historycznej, zwracam uwagę na kurtynę, piękną kurtynę, której stan, niestety, jest tragiczny. Jeżeli nie wierzycie mnie, to ks. Proboszcz może coś na ten temat powiedzieć. Ledwie to się trzyma, to jest pajęczyna. Takiej kurtyny w Wielkopolsce nie ma. W Internecie sprawdzałem, gdzie są kurtyny malowane w Polsce. Jest jedna najsłynniejsza Siemiradzkiego w Teatrze Słowackiego w Krakowie. Była jeszcze w granicach Polski, jedna kurtyna Siemiradzkiego, piękna wspaniała, w Operze we Lwowie, gdzie do dzisiaj jest. Mamy jeszcze jedną w Bielsku-Białej, ale malowaną przez artystę austriackiego. Nie ma takiej kurtyny, to jest ewenement, w moim przekonaniu, na skalę krajową. Trzeba to ratować. Miałem nadzieję, że na stulecie ta kurtyna zostanie uratowana. Niestety. (…) Jak to przepadnie, to już nigdy tego nie odtworzymy. Dlatego apeluję do wszystkich tu państwa, żeby wesprzeć starania ks. Proboszcza. (…) To jest dzieło i nie chciałbym, żeby w pamięci zostało, a następne pokolenie powiedziało, że hucznie obchodzili stulecie, książkę wydali nawet, ale kurtyny nie uratowali – powiedział prof. Jerzy Pietrzak.
Podczas promocji nie zabrakło również pytań od zebranych, na które autor skrupulatnie udzielali odpowiedzi.
Na zakończenie głos zabrała Marlena Maląg – poseł, minister-elekt rodziny, pracy i polityki społecznej, która wręczyła prof. Jerzemu Pietrzakowi w imieniu Prezesa Rady Ministrów Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości za dokonania naukowe.
W spotkaniu uczestniczyli m. in. posłowie, Przewodniczący Rady Miejskiej, Starosta ostrowski, radni miejscy i powiatowi, przedstawiciele organizacji działających w Ostrowie oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy. Na spotkaniu był obecny ks. proboszcz Krzysztof Nojman oraz ks. prał. Tomasz Ilski.
Książka ukazała się nakładem Biblioteki Publicznej im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wielkopolskim, w stylizowanym układzie typograficznym, jako publikacja jubileuszowa z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości i powstania wielkopolskiego. Przedmowę do książki napisał bp prof. Julian Wojtkowski – syn powstańca wielkopolskiego i uczestnika odsieczy Lwowa, wybitnego historyka, absolwenta ostrowskiego gimnazjum, prof. Andrzeja Wojtkowskiego. Historycy różnie datują okres powstania wielkopolskiego. Często zawężają go do czasu określonego datami wybuchu powstania 27 grudnia 1918 r. oraz rozejmu w Trewirze 16 lutego 1919 r., nakazującego zawieszenie broni na froncie powstańczoniemieckim. Książka ma znacznie szerszy zasięg chronologiczny, bo przedstawia wydarzenia w Ostrowie od 10 listopada 1918 r. tj. daty pamiętnego wiecu polskiego w mieście, do 28 czerwca 1919 r., tj. daty podpisania traktatu wersalskiego, mocą którego Wielkopolska (zatem i Ostrów) wróciła w skład państwa polskiego.
Książka liczy przeszło 300 stron tekstu. Wzmiankuje o przeszło 800 osobach, często z dodaniem informacji biograficznych. Zawiera przeszło 300 ilustracji, umieszczonych na osobnych wkładkach. W większości są to unikalne historyczne fotografie, przeważnie pochodzące ze zbiorów rodzinnych, często po raz pierwszy publikowane. Korzystanie z książki ułatwiają: indeks osobowy oraz stosowne wykazy (bibliografii, stopni wojskowych w armii pruskiej i wielkopolskiej, skrótów, itd.). Zawiera także streszczenie treści w języku niemieckim. Jest pierwszą monografią tego typu w historiografii powstania wielkopolskiego.
Książkę można nabyć w Bibliotece Publicznej im. Stefana Rowińskiego, ul. Wolności 2. Cena egzemplarza: 35 zł
Autorem książki jest Jerzy Pietrzak – historyk, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodzony 1942 r. w Nowych Skalmierzycach mieszka w Ostrowie Wielkopolskim. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Ostrowie (dawnego Królewskiego Katolickiego Gimnazjum). Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Wrocławskim. Warsztat historyczny epoki poznał na seminariach prof. Henryka Wereszyckiego i prof. Adama Galosa. Brał udział w seminariach historyków powstania wielkopolskiego prowadzonych przez prof. Zdzisława Grota w Kościanie. Jest autorem publikacji z dziejów Wielkopolskich XIX i XX wieku. Wiele artykułów z adresował do masowego czytelnika i drukowane były w pismach poznańskich i warszawskich oraz w „Gazecie Ostrowskiej”. Jest regionalistą wielkopolskim. W 1969 roku, mimo przeszkód politycznych, rozpoczął wspólnie z Józefem Metką proces przywracania miejscowej tradycji narodowej, przemilczanej lub fałszowane w PRL-u. Organizował społeczne komisje historyczne, odczyty, wystawy, spotkania, spektakle historyczno-artystyczne, obchody rocznicowe, m. in. był inicjatorem uroczystości 125-lecia ostrowskiego Gimnazjum i wydania księgi jubileuszowej pt. „Wielkopolska szkoła edukacji narodowej”. Wskrzesił obchody Święta Niepodległości (1980), z jego inicjatywy ufundowano tablice upamiętniające powstanie wielkopolskie w Ostrowie na Domu Katolickim (1972) i Konwikcie Arcybiskupim (1988). W tradycji rodzinnej autora książki i jego żony odzwierciedlają się losy pokolenia Wielkopolan z przed stu laty: emigracja zarobkowa do Westfalii, udział w I wojnie światowej w pruskim mundurze (m. in. przeżycie „piekła” pod Verdun, uczestnictwo w rewolucji w Kilonii i Berlinie), udział w powstaniu wielkopolskim (wyzwoleniu Krotoszyna, walki w rejonie Gostynia) oraz wojnie bolszewickiej (front białoruski), o kupionych śmiercią poległych, wreszcie ofiarą ciężko zarobionych „złotych marek” na skarb odradzającej się Polski.
Tekst i zdjęcia: Jacek Ryczkiewicz
